Weg met dat ‘cultureel ondernemerschap’!
Je kunt er niet meer omheen; de kunstenaar, producent, programmeur en zelfs de plaatselijke schouwburg moeten zich gaan gedragen als cultureel ondernemer. Het is een van de manieren waarop we de relevantie van kunst en cultuur in de samenleving kunnen behouden.
Klopt!
Maar waar hebben we het nu eigenlijk over? Is ‘cultureel ondernemen’ een begrip geworden en zo ja, voor wat dan? Dekt het begrip ‘cultureel ondernemer’ wel de lading? Het zijn vragen die we onszelf nog te weinig hebben gesteld en waardoor we maar niet duidelijk kunnen maken dat de culturele sector al heel ondernemend is.
Het begrip roept ten eerste al een afstand op tot andere soorten ondernemerschap. Cultureel ondernemerschap zou namelijk anders zijn dan bijvoorbeeld maatschappelijk, sociaal, duurzaam, zakelijk, zelfstandig, biologisch en jong ondernemerschap. Zijn al deze ‘ondernemerschappen’ nu echt anders, behalve dan dat ze zich met andere producten en diensten bezig houden?
Men denkt bij ondernemerschap vaak alleen aan geld, vooral als het om cultureel ondernemerschap gaat. Daar gaat het vooral om minder subsidies en meer eigen inkomsten. Laten we niet vergeten dat geld slechts een middel is om iets te bereiken en zeker geen doel op zich. Het succesvol aanvragen van subsidies is daarom juist een vorm van succesvol ondernemerschap, maar gezien de teruglopende hoeveelheden subsidies is het wel slim om ook naar andere financieringsbronnen te kijken. Overigens, ook ondernemerschap is maar een middel om iets te bereiken. Mensen die ondernemer worden als doel hebben gesteld, moet je direct wantrouwen.
Commercie en zakelijkheid zijn eigenschappen die weliswaar onderdeel van het ondernemerschap zijn, maar niet direct gerelateerd zijn aan een goede ondernemer. Het gaat om een ondernemende houding, doorzettingsvermogen, creativiteit en het streven naar een hoger doel. Alles op alles zetten om datgene te bereiken dat je wilt bereiken en anderen daarvoor enthousiasmeren. Of dat nu gaat om het realiseren van een betere maatschappij, het vergroten van het reflecterend vermogen van de samenleving of het verkopen van ICT-software, dat maakt dan niet uit.
Ten onrechte wekt het begrip cultureel ondernemerschap de indruk dat culturele instellingen alleen maar kunnen overleven door zich zakelijker op te stellen en dat kunstenaars gedwongen moeten worden zichzelf en hun producten ‘voor de markt te ontwikkelen’. Natuurlijk kunnen dat oplossingen zijn voor sommige problemen, maar is dat nu het doel dat we met cultureel ondernemerschap nastreven?
Het gaat er juist om dat we een stevigere en toekomst bestendigere kunst- en cultuursector krijgen. Ondernemerschap is daar een van de oplossingen voor, maar laten we ons daar vooral niet blind op staren.
Weg met de culturele ondernemer
Weg met dat ‘cultureel ondernemen’. Zou het niet beter zijn als we het gaan hebben over de ondernemer of het ondernemerschap in de culturele sector? Je bent ondernemend of niet, het maakt dan niet uit in welke sector je actief bent. De ondernemer in de culturele sector maakt zijn producten of diensten omdat hij iets wilt bereiken. Daarvoor is hij of zij creatief en innovatief en heeft het lef om iets op te zetten wat misschien wel onmogelijk lijkt. En ja, daarvoor zijn bepaalde kwaliteiten nodig en ja, mogelijk heeft niet iedereen die. Dat is in elke sector het geval. Voor een deel kun je iedereen de basisvaardigheden van ondernemerschap aanleren, maar voor een deel kan dat niet. Dus laten we niet iedereen dwingen opeens ‘cultureel te gaan ondernemen’, maar laten we ons richten op de ondernemers(drang) in de culturele sector.
Het geeft direct de mogelijkheid de ondernemer in de culturele sector niet meer te zien als de slappe hap, het ondergeschoven kindje dat opgevoed moet worden of de zielige kunstenaar die het allemaal niet snapt. De ondernemer in de culturele (en creatieve) sector beschikt namelijk juist over kwaliteiten die we hard nodig hebben.
Is het namelijk niet ergens vreemd dat we aan de ene kant willen dat de culturele en creatieve sector zakelijker wordt, maar dat we aan de andere kant overal stellen dat het juist die creativiteit en vrijheid zijn die er voor zorgen dat ze als belangrijke actoren bij innovaties worden gezien. Willen we het ondernemerschap in de kunst- en cultuursector daarom stimuleren, dan moeten we op zoek gaan naar de taal die in die sector gesproken wordt. Ondernemers in de kunst- en cultuursector en mannen in pak snappen elkaars behoeften immers niet.
Dus. Weg met het begrip ‘cultureel ondernemerschap’, maar meer ondernemerschap in de culturele sector. En dat dan vooral met de mensen die dat willen.
No Comments